Πριν έναν ακριβώς χρόνο, τον Σεπτέμβριο του 2019, κατά τη διάρκεια εργασιών ανακαίνισης της εκκλησίας της Παναγίας Παναγιώτισσας στον Πρωταρά, βρέθηκαν τα λείψανα του ιερομάρτυρα Ζαχαρία, ο οποίος αποκεφαλίστηκε από τους Οθωμανούς το 1573-74, μαζί με αρχαιότητες που παραπέμπουν στον τελευταίο βασιλιά της Σαλαμίνας Νικοκρέωντα και στην βασιλεία του αυτοκράτορα Ηρακλείτου. Ο επιχώριος Μητροπολίτης Κωνσταντίας και Αμμοχώστου κ. Βασίλειος τόνισε ότι η ανεύρεση των λειψάνων του μάρτυρα π. Ζαχαρία «είναι πολύ σημαντική τόσο για την Εκκλησία της Κύπρου, όσο και για τον κυπριακό λαό».
Ο Μητροπολίτης Βασίλειος αναφέρθηκε στην ιστορία του πατρός Ζαχαρία. Αποφασίστηκε να συγκροτηθεί Συνοδική Επιτροπή για να εξεταστεί η συγκεκριμένη περίπτωση, αλλά και των εθνομαρτύρων του 1821, κατά πόσον δηλαδή θα μπορούσαν να ενταχθούν στο Αγιολόγιο της Εκκλησίας της Κύπρου. Ο Μητροπολίτης Κωνσταντίας – Αμμοχώστου Βασίλειος ανέφερε ότι «επειδή το εξωκλήσι της Παναγιώτισσας που είναι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου και βρίσκεται σε μικρή απόσταση από τον Πρωταρά, χρειαζόταν ανακαίνιση, αποφασίστηκε όπως προχωρήσουμε με «τυφλά μάτια» στο τι θα εντοπίσουμε, όταν άρχιζε το έργο. Σύμφωνα με την ιστορία που έχει καταγραφεί, γύρω στον 15ο αιώνα στη Μυτιλήνη εμφανίστηκε μια θανατηφόρα ασθένεια, η οποία ανάγκασε ομάδα ανθρώπων να φύγουν και να έρθουν μαζί με τον ιερέα, τον παπά Ζαχαρία και να κατοικήσουν στη περιοχή».
Πρόσθεσε ότι επειδή στην Παναγιώτισσα υπήρχε πηγαίο νερό, οι Τούρκοι γύρω στο 1573-74 ήθελαν να το μεταφέρουν στην Αμμόχωστο. Ωστόσο όταν οι κατακτητές πήγαν στη περιοχή, οι κάτοικοι αντιστάθηκαν με αποτέλεσμα οι Τούρκοι να ζητούν την τιμωρία όλων. Ο παπά Ζαχαρίας βγήκε μπροστά και ανέλαβε την ευθύνη, με αποτέλεσμα να γλυτώσει μεν τους κατοίκους από βέβαιο θάνατο, αλλά συνελήφθη, μεταφέρθηκε στην Αμμόχωστο και την επομένη οι Τούρκοι τον επέστρεψαν αποκεφαλισμένο στην Παναγιώτισσα. Ήταν γνωστό πως ο παπά Ζαχαρίας είχε ταφεί στο χώρο της Παναγιώτισσας, χωρίς όμως να προσδιορίζεται το ακριβές σημείο. Πρόσθεσε πως «όταν άρχισαν τα έργα ανακαίνισης του εξωκλησιού, ζήτησα από τον εργολάβο να γίνουν τρία ιερά αντί του ενός που υπήρχε, να γίνει καλύτερη θεμελίωση του κτηρίου και να μεγαλώσουν οι «ηλιακοί» που υπήρχαν. Με την ανασκαφή που έγινε για θεμελίωση του κτηρίου κάτω από το παράθυρο του ιερού εντοπίστηκε λείψανο, που ήταν θαμμένο καθιστό με το κεφάλι του να είναι τοποθετημένο στα γόνατα».
Υπολογίζουμε, συνέχισε ο Μητροπολίτης ότι «το λείψανο ανήκει στον παπά Ζαχαρία, αφού την εποχή εκείνη τους ιερείς και αρχιερείς τους έθαβαν καθιστούς. Στην προκειμένη περίπτωση με το κεφάλι του νεκρού να βρίσκεται στα γόνατα, ήταν προφανές ότι ο θάνατος προήλθε από αποκεφαλισμό και είμαστε σίγουροι ότι εντοπίσαμε το λείψανο του παπά Ζαχαρία. Το λείψανο δόθηκε στο Ινστιτούτο Γενετικής και Νευρολογίας για τις απαραίτητες έρευνες, από εξετάσεις έχει επιβεβαιωθεί ότι ανήκει στην περίοδο του 1570 και τώρα αναμένουμε να μας επιβεβαιώσουν την αιτία θανάτου, δηλαδή τον αποκεφαλισμό».
Ανέφερε ακόμα ότι «στην τελευταία συνεδρία της Ιεράς Συνόδου, αρχές Σεπτεμβρίου, έγινε συζήτηση για τον τρόπο με τον οποίο η Εκκλησία της Κύπρου θα λάβει μέρος στους εορτασμούς που θα γίνουν με την ευκαιρία των 200 χρόνων από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης 1821-2021. Μεταξύ των εισηγήσεων ήταν και η πρόταση για αγιοποίηση του Αρχιεπισκόπου Κυπριανού, ενώ εγώ πρότεινα την αγιοποίηση και των κληρικών που σφαγιάστηκαν την περίοδο της 9ης Ιουλίου 1821, δηλαδή 210 κληρικοί και αρχιερείς».
Με αφορμή λοιπόν τη συζήτηση που έγινε, ο Μητροπολίτης Κωνσταντίας αναφέρθηκε στον εντοπισμό του λειψάνου του παπά Ζαχαρία της Παναγιώτισσας, που ο απαγχονισμός του έγινε στην αρχή της Τουρκοκρατίας, και εισηγήθηκε στον Αρχιεπίσκοπο Χρυσόστομο όπως παρουσιάσει τον σχετικό φάκελο που ετοιμάζεται ενώπιον της Ιεράς Συνόδου για έγκριση, με στόχο να αποσταλεί στο Οικουμενικό Πατριαρχείο προκειμένου να «ενταχθεί ως άγιος, ιερομάρτυρας της Εκκλησίας της Κύπρου». Με ιδιαίτερη ικανοποίηση συνέχισε, «η εισήγηση έγινε αποδεκτή από την Ιερά Σύνοδο και μάλιστα ο Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος, μου ανέθεσε να ηγηθώ Συνοδικής Επιτροπής η οποία θα εξετάσει όλα τα θέματα που αφορούν το ζήτημα της αγιοποίησης, να καταρτίσουμε τους αναγκαίους φακέλους, σύμφωνα με την διαδικασία, για να δοθούν στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, για την τελική απόφαση ένταξης τους στο Αγιολόγιο».
Απαντώντας σε ερώτηση ο Μητροπολίτης Βασίλειος είπε ότι «αναμένουμε πως κάτω από το πάτωμα της εκκλησίας πιθανόν να εντοπιστεί και το λείψανο του κτήτορα, αφού την τότε εποχή συνήθιζαν να θάβουν τον κτήτορα μέσα στην εκκλησία καθώς και άλλα ευρήματα. Η συγκεκριμένη περιοχή πιθανόν να έχει σπήλαιο και κρύπτη όπου αναμένουμε ότι θα εντοπιστούν και άλλα ευρήματα». Είπε επίσης πως «κατά τη διάρκεια των εργασιών στο εξωτερικό του εξωκλησιού έχει ανασυρθεί επιτύμβια στήλη που είναι της ελληνιστικής περιόδου με πιθανότατα επιγραφή του τελευταίου βασιλιά της Σαλαμίνας. Αυτό δεν έχει ακόμα επιβεβαιωθεί από το Τμήμα Αρχαιοτήτων το οποίο πήρε την στήλη για εξετάσεις, ωστόσο χρησιμοποιώντας ειδικό πρόγραμμα φαίνονται οι λέξεις «βασιλέως και Νικοκρέοντος» που ήταν ο τελευταίος βασιλιάς της Σαλαμίνας.
Σε άλλη ερώτηση ο Μητροπολίτης απάντησε ότι «η πρώτη εντύπωση είναι πως το έδαφος στη περιοχή είναι το πλέον ενδεδειγμένο για ταφή και πιθανόν να εξευρεθούν όχι μόνο τάφοι αλλά και σπήλαια. Επιθυμία μου είναι να μελετήσω την ιστορία του εξωκλησιού, κάτι που ήδη ανέφερα στο Τμήμα Αρχαιοτήτων, οπότε οι ανασκαφές θα συνεχιστούν για να δούμε τι άλλο μπορεί να εντοπιστεί στη περιοχή, ενώ θα διαφανεί και κατά πόσον υπήρχε εκεί παλαιότερη εκκλησία». Ανέφερε ακόμα ότι «ο Δήμαρχος Παραλιμνίου Θεόδωρος Πυρίλλης επέδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα ανευρεθέντα στη περιοχή και παραχώρησε δύο εργάτες του Δήμου για να βοηθήσουν στις ανασκαφές» εκφράζοντας ταυτόχρονα τις ευχαριστίες του για τη βοήθεια. Εξήγησε πως «το λείψανο εντοπίστηκε πράγματι στον εξωτερικό χώρο κάτω από το παράθυρο του ιερού, όμως έλειπε το κεφάλι το οποίο τελικά βρέθηκε τοποθετημένο στα γόνατα», είπε και σημείωσε πως «αυτό αποτελούσε την επιβεβαίωση πως επρόκειτο για τα οστά του π. Ζαχαρία».
Ο παπά-Ζαχαρίας σήκωσε τον Σταυρό του Χριστού και οδηγήθηκε στο μαρτύριο. Μια σημαντική λεπτομέρεια της ζωής του είναι ότι, πριν την τελική καταδίκη του, ζήτησε να λάβει την ευχή του τότε Αρχιεπισκόπου Νικηφόρου. Οι δήμιοι σεβάστηκαν την επιθυμία του. Ο Αρχιεπίσκοπος υποδέχτηκε τον παπά-Ζαχαρία, τον ευλόγησε και του είπε να κάνει αυτό που η συνείδησή του επιβάλλει, αλλά να σταθεί ακλόνητος στην πίστη του!
Το ωραίο σκίτσο είναι του Μιχαήλ Χατζημιχαήλ. Το συγκλονιστικό ποίημα είναι έμπνευση του Σωτήρη Ζ. Χατζηζαχαρία:
Η Τζιεφαλή
Έμπει της χώρας ο παπάς που ήταν το χαπάρι
τζιαι λάμνησε στον ‘πίσκοπο σαν άψεν το φεγγάρι.
Τζιαι μια νοσιά μαυρονοσιά ομπρός του εφανίστη
νικάτσιασε μια σταλαή μα νίκησεν η πίστη.
Εκαττοπάταν η νοσιά ποΐριζε τ’αυλάτζια
σαν νυχτοπούλι που πετά γυρό του τα σοκάτζια.
Τζιο ‘πίσκοπος τον έμπασε κρυφά που μονοπάτι
σε καμαρούα της αυλής να μεν τους δει αμμάτι.
Μια λάμπα ετρεμόσβηνε στο τοίχο κρεμασμένη
θολό το φως της τζίτρινο λαλείς τζιαιν πεθαμένη.
Ο Ζαχαρκάς του σύντηχε σαν να ΄ξομολογήθειν
ο Νικηφόρος ξαστικός τα σιέρκα του στα στήθη.
Τζιαι το φεγγάρι άκουε τζιαι τ’άστρα κρολοούντα
ο αέρας εξανέμιζε τους βόγγους π’ακουούντα.
Επιάναν τα που την αρκή στα μέσα σταματούσαν
το τέλος δεν το βρίσκασιν τζιαι την αρκή ρωτούσαν.
Εγύραν στα ντιβάνια τους αβκή ποτζιοιμηθήκαν
το φως τους καλημέρισε ευτύς ποθιλιαστήκαν.
Ισιώσαν εις την νεκλησιά για να προσευχηθούσιν
που τον αφέντη τον Θεό φώτιση για να δούσιν.
Σαν τα πεξούμενα πουλιά ελάμνα λαντζιεμένοι
η πέρτικα η πλουμιστή που φεύκει λαβωμένη.
Κρυφά ανοίξαν οι νοσιές οι μαυροφορεμένες
φιλήσαν αγιά τράπεζα πολλά φοϊτσιασμένες.
Γονάτισε ο ‘πίσκοπος ομπρός της Παναΐας
μνημόνευκε ονόματα περί καλής υγείας.
Πρώτο ακούστει «Ζαχαρκάς» λαλεί ο Νικηφόρος
εγέμωσε τζιαι γλύκανε της νεκλησιάς ο χώρος.
Παπά Ζαχαρκάς εστήθηκε ομπρός στην θεία χάρη
με καλοσύνη ο Γριστός τον είε τζιαι καμάρι.
Έγυρε για γονάτισμα τα γόνατα τσακρίσαν
τα σιέρκα σταυροθήκασιν τα μάθκια εδακρύσαν.
Η θεία όμως πρόνοια τζι αερικόν τον σπρώγνει
ομπρός στον Αη Πρόδρομο τζι αμέσως αντακώνει.
«Μνήμη δικαίου μετ’ εγκωμίων σοι δε αρκέσει Η μαρτυρία του Κυρίου Πρόδρομε …»
Που την εικόνα έβκηκε η τζιεφαλή Προδρόμου
εσυντρομάχτην ο παπάς σαν έργο παρανόμου.
Εκράτε την στα σιέρκα του επέτασε τζιαι πήε
ομπρός της Παναγιώτισσας την τζιεφαλή του είε.
Στην Παναγιά την πρόσφερε Δέσποινα τζιαι τζυρά του μα η καρκιά ολόχαρη που ‘ρκετουν η σειρά του.
Ο ‘πίσκοπος τον κούντησε, είσαι δαμέ παπά μου;
Ο νούς τζι γλώσσα είπασι, είμαι με τα καλά μου.
Ο Νικηφόρος άπλωσε την βέρκα του τζιαι πιάνει
σηκώθην τζιαι προσιήνησε Τίμιον Αη Γιάννη.
Σωτήρης Ζαχαρία Χατζηζαχαρίας (Παραλίμνι, 18 Αυγούστου 2020)
Πηγή: simeiakairwn.wordpress.com, sigmalive.com
kimintenia 